Antik Çağ uygarlık merkezi: Efes Antik Kent tarih öncesi dönemden Osmanlıya kadar tüm çağların öyküsünü her sütununda sevimli bir kedi ile ziyaretçilerine sunan, 9000 yıllık bozulmamış bir anıt şehir. Uzaktan bakıldığında taş yığınlarından ibaret gibi görünse de rehber eşliğinde yapacağınız birkaç saatlik gezi ile binlerce yıllık bir şehrin anlattıklarına şahit olabilirsiniz. Efes gladyatörlerin, soyluların ve kölelerin, efsanelerin şehri. UNESCO’nun Dünya Miras Listesi’nde yer alan Efes’te görmeniz gereken yerler listesi yapmanıza gerek yok çünkü kapısından girdiğiniz andan itibaren her santimi büyüleyici hikâyelere sahip.
Efes’in Kuruluş Hikâyesi
Kent tarihsel süreçte dört farklı noktaya taşınmak zorunda kaldığından Efes kalıntıları oldukça geniş bir alanı kaplar. İlk olarak Ayasuluk Tepesi’ne Ephesus isimli bir kadın savaşçı tarafından kurulduğuna inanılır.
Kentin içerisinde bulunan Hadrianus Tapınağı’nın girişinde Artemis Tapınağı çevresine kuruluşu yazar. Efsaneye göre Atina hükümdarının oğlu Androklos karşı kıyıları keşfetmek, yeni yurtlar kurmak ister ve Delfi’deki Apollon kahinlerine danışır. Kahinler kuracağı yeni kentin yerini balık ve domuzun işaret edeceğini söylerler. Androklos arkadaşlarını da yanına alarak Ege Denizi’ni aşar. Küçük Menderes’in ağzına geldiklerinde balık pişirmek isterler. O sırada ortaya çıkan bir yaban domuzu balığı kaparak koşmaya başlar. Kehaneti hatırlayan Androklos domuzu takip eder ve öldürür. İşte bu noktaya da ikinci Efes’i kurar.
Bugün yoğun turist akınına uğrayan, Bülbül Dağı ile Panayır Dağı arasındaki kısım ise üçüncü Efes. Burada yerleşimi başlatan kişi Büyük İskender’in Generali Lysimakhos’tur. Efes’te liman bataklığa dönüşerek kullanılamaz hale gelince sıtma gibi hastalıklar yaygınlaşır. Lysimakhos limanı temizlemektense yeni bir şehir kurmanın daha az maliyetli olacağını düşünür. Böylece bugünkü Efes Antik Kenti’ni inşa ettirir. Fakat halk, Artemis Tapınağı’ndan ayrılmamak için yeni kente yerleşmek istemez. İşte o zaman Lysimakhos zekice bir çözümle yağmurlar başladığında eski şehirdeki bütün su kanallarını kapatır. Adamlarına buldukları bütün çöpleri sokaklara boşaltmasını söyler. Kentteki tüm evleri pis kokulu sular basınca halk daha fazla direnemez ve yeni kente taşınmak zorunda kalır. Böylece döneminin kültür ve ticaret başkenti, Antik Çağ uygarlık merkezi: Efes Antik Kent doğar.
Bizans dönemine gelindiğinde kent tekrar yer değiştirir ve ilk kurulduğu alan olan Ayasuluk Tepesi’ne geri döner.
Tarihteki İlk Reklam
Mermer yoldan Büyük Tiyatro’ya çıkarken yerde bir levha bulunur. Levhada bir ayak izi, başında taç olan bir kadın figürü, bir kalp ve bir kavşak çizilidir. Bu levha tarihteki ilk reklam olma özelliğini taşır. Kadın figürü ve ayak izi aşk evinin yerini işaret etmektedir. Arkeologlara göre aşk evinin reklamında “Parası olup da aşk arayanlar kavşakta soldaki eve gelin” mesajı verilmektedir. Bir inanışa göre ise levhadaki ayak izi kentin en çok aranan fahişesinin sol ayağına aittir ve dışarıdan gelen denizcilere yerini gösterir. Tarihteki ilk genel evlerden biri olan “Aşk Evi” Celsus kütüphanesinin karşısında yer alır. Genel ev ile kütüphane arasında gizli bir geçit vardır. Soylular aşk evine bu gizli geçitlerden giderler.
Efes antik kentinde dünyanın ilk umumi tuvaletlerinden birini de görebilirsiniz. Yamaç Evlerin karşısında yer alan ve Latrina adı verilen klozet şeklindeki bu tuvaletler arada engel olmaksızın birçok kişinin birlikte tuvaletini oturarak yapabileceği şekilde inşa edilmiştir. Uygulamada önce köleler oturarak taşı ısıtırlar ve uçlarında sünger olan çubuklarla soyluların temizliğini yaparlar. Tuvaletlerin altında kanalizasyon giderleri ve ön kısımlarında taharet için su kanalları bulunur. Arkasında bulunan hamamdan gelen sular kanalizasyona akıp dışkıları taşıyarak kötü koku sorununa çözüm olmuştur. Arkeologlara göre bu tuvaletler aynı zamanda dönemin sosyalleşme mekânıdır.
Kentin alışveriş merkezi Tetragonos Agora, üst sınıfın yaşadığı merkezi ısıtmalı lüks Yamaç Evleri, 12000 parşömene ev sahipliği yapmış Celsus kütüphanesi, gladyatör dövüşlerinin sergilendiği Büyük Tiyatro, Büyük Efes Stadyumu, tümüyle mermerden inşa edilen ilk tapınak olan dünyanın yedi harikasından biri Artemis Tapınağı kentin ilginç yapılarından sadece bir kısmı. Tamamını öğrenmek ve binlerce yılın tarihini gözlerinizle görmek için mutlaka bir rehber eşliğinde Efes’i gezmelisiniz. İzmir’in Selçuk ilçesinde yer alan bu anıtsal kente giderken yanınıza bir paket kedi maması almayı da unutmayın.
Antik Çağ’ın modern şehri Efes’e keyifli bir seyahat için Tatil Sepeti’nde yer alan Efes turları içerisinden size en uygun tarihi seçin, dünyaca ünlü bu kentin etkileyici hikâyesini bir de rehberinizden dinleyin.
