UNESCO Dünya Miras Listesi’nde yer alan ve tüm dünyanın dikkatini çeken Şanlıurfa’daki Göbeklitepe’de, insanlık tarihinin bilinen ilk tapınakları yer alıyor. M.Ö. 10 bin yıl önce henüz yerleşik hayata geçmemiş olan avcı toplumların, böylesi görkemli tapınakları nasıl yaptığı ise merak uyandırıyor. İşte karşınızda tarihin akışını değiştiren keşif: Göbeklitepe…
Göbeklitepe’nin Tarihi
İngiltere’deki Stonehenge’in M.Ö 2500’de, Mısır piramitlerinin M.Ö 2600’de, Mezopotamya Zigguratları’nın M.Ö 4000’de, Portekiz’deki Almenders Cromlech’in M.Ö 6000’de, Göbeklitepe’deki tapınakların ise M.Ö. 12.000’de inşa edildiği kabul ediliyor. Bu bilgiler inanın çok ama çok önemli! Çoğu insanın, dünyanın yaşının sadece 6000 yıl olduğuna ve insanlığın semavi dinlerle başladığına inandığı göz önünde bulundurulursa Göbeklitepe, gayet devrim niteliğinde bir höyük.
Göbeklitepe Nasıl Keşfedildi?
Tarihin seyrini değiştiren Göbeklitepe, 1980’lere kadar derin bir uykuya yatıyor. Ta ki 1980’lere kadar. 1980’li yılların sonlarında iki köylü, Şanlıurfa’da tepelik bir arazide, topraklarını sürerken bir heykel bulup evlerine götürünceye dek. Heykelin müstehcen olduğunu düşünen köylüler, heykelleri ahıra koyup üstünü örtüyorlar. Başlangıçta bu heykelle ne yapacaklarını da bilemiyorlar. Sonrasında ise devlet yetkililerine teslim etmeye karar veriyorlar. Ama ‘devlete kirli heykel götürülmez’ diye bir güzel yıkayıp öyle Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi’ne teslim ediyorlar. O yıllarda müzede bu heykelin değerini kavrayacak Neolitik Çağ uzmanı yok. Bunun için heykel depoya kaldırılıyor. 1990’lı yıllarda Prof. Harald Hauptmann ile onun ekibinden öğrencisi Klaus Schmidt, müzeye gidiyor. Müze yetkililerinin, zamanında köylüler tarafından getirilen heykelleri onlara göstermesi ile Göbeklitepe araştırılmaya başlanıyor ve binlerce yıl öncesine dayanan gizemli yapılar gün yüzüne çıkıyor. Göbeklitepe bütün ezberleri bozuyor ve tarihte yepyeni bir sayfa açıyor. Düşünsenize, biz 12 bin yıl önceki insanların avcılıkla geçinip yerleşik hayata adım atmadan ilkel bir yaşam sürdüklerini zannederken Göbeklitepe’de böylesine kompleks tapınaklar var.
Göbeklitepe’nin Özellikleri
Göbeklitepe, tarihin bilinen ilk ve en büyük tapınağı. Bu yüzden yeryüzündeki ilk inanç merkezi olması açısından önemli. Bu bölgede yaklaşık 20 tapınak tespit edilmiş ve şu ana kadar yalnızca 6 tapınak gün ışığına çıkartılmış. Binlerce yıl önce böylesine bir yapının yapılmış olması akıllara durgunluk veriyor. Kayalık bölgelerden, büyük sütunların ve ağır taşların el arabaları ve yük hayvanları olmadan 2 kilometre taşınarak Göbeklitepe’ye getirilmesi için muhtemelen tarihte insanların ilk defa bu kadar kalabalık bir şekilde bir arada olması gerekiyor. Göbeklitepe’nin sadece çakmak taşı kullanılarak inşa edildiği düşünülüyor; o dönemde başka bir kesici alet bulunmamış henüz.
İşin içinde ciddi bir iş birliği ve organizasyon var. Göbeklitepe’yi görmek bir zaman makinesine binmiş gibi hissettiriyor. Mağara duvarlarında ise avcılığı temsil eden resimlerden ziyade hayvan figürlerinin tek ve kabartma olarak işlenmiş olması sanatsal açıdan farklı bir anlayışı etkileyici biçimde yansıtıyor. Göbeklitepe’nin bir başka özelliği ise buğdayın atasının da ilk olarak Göbeklitepe eteklerinde yetiştiğinin ortaya çıkması. T sütunlarda yer alan 3 boyutlu aslan figürlerinin ise boyları 3 ile 6 metre arasında değişen, stilize edilmiş insan figürleri oldukları düşünülüyor. Sütunlar üzerine yansıtılan diğer figürlerden farklı olarak aşağı doğru iner şekilde tasvir edilen 3 boyutlu aslan kabartması dikkat çekiyor. Bu ve diğer aslan figürleri Neolitik dönemde aslanların Anadolu’da yaşamış olma ihtimalini gözler önüne seriyor.
Göbeklitepe Nerede?
Gelelim tüm gizemiyle merak uyandıran Göbeklitepe’nin nerede olduğuna… Göbeklitepe Şanlıurfa’nın 15 kilometre kuzeydoğusunda bulunan Örencik köyü yakınlarındadır. Şanlıurfa gezinizde mutlaka görmeniz gereken Balıklı Göl’e ise 22 kilometre uzaklıkta bulunuyor.
Göbeklitepe’ye Nasıl Gidilir?
Artık Göbeklitepe’ye gitmeye karar verdiniz ve kendiniz için en uygun rotayı arıyorsunuz. Hava yolunu tercih ederseniz, Şanlıurfa’ya haftanın her günü İstanbul, Ankara, İzmir’den aktarmasız olarak uçuşlar var. Ortalama 1 saat 45 dakikada Göbeklitepe’ye ulaşabilir ya da bölgede özel olarak düzenlenen turlara katılabilirsiniz. Eğer daha rahat bir ulaşım aracıyla gitmek isterseniz, taksi tutup 150 TL civarında bir ücretle Göbeklitepe’ye ulaşabilirsiniz. Bölgede Şanlıurfa Belediyesi’nin otobüs seferleri var. Her gün 10.00-18.00 saatleri arasında iki sefer düzenleniyor. 100 numaralı durağın kalkış noktası Abide durağı. Otobüs yolculuğu yaklaşık iki saat sürüyor. Otobüs bileti ücretleri ise gayet uygun. Bilet ücreti tam 5 TL öğrenci 3 TL’dir.
Göbeklitepe Yakınlarında Gezilecek Yerler
Göbeklitepe’ye gitmişken uğrayabileceğiniz çok fazla yer var. Listedeki bu yerlerle Şanlıurfa gezinizde rotanızı belirleyebilirsiniz.
- Şanlıurfa Arkeoloji ve Mozaik Müzesi (Göbeklitepe’ye 14,7 km uzaklıkta)
- Balıklıgöl (Göbeklitepe’ye 22,3 km uzaklıkta)
- Hz.İbrahim Mağarası (Göbeklitepe’ye 14,8 km uzaklıkta)
- Gümrük Hanı (Göbeklitepe’ye 14,4 km uzaklıkta)
- Halil-ür Rahman Camii (Göbeklitepe’ye 14,7 km uzaklıkta)
- Şanlıurfa Kalesi (Göbeklitepe’ye 14,9 km uzaklıkta)
- Rizvaniye Camisi (Göbeklitepe’ye 14,7 km uzaklıkta)
- Harran Sit Alanı (Göbeklitepe’ye 13,6 km uzaklıkta)
Göbeklitepe’nin tarihteki önemini ve Göbeklitepe seyahatiyle ilgili bilmeniz gereken her şeyi öğrendiniz. Artık bu tarihi tapınağı yerinde görme zamanı. Hadi ilk adımı atın, hemen uçak biletini alın. Otel rezervasyonunuzu yapmayı da unutmayın! Gerisi bolca tarih ve bir de bolca Urfa dürüm.
